สแตนเลส (Stainless Steel) เป็นโลหะที่มีปริมาณโครเมียมและเหล็กในเปอร์เซ็นต์สูง ซึ่งมีคุณสมบัติที่แข็งแรง ทนทานต่อการเสียหาย และสนิมไม่ขึ้นแน่นอน นอกจากนี้ยังไม่ต้องกลัวการสึกหรอกจากสภาพอากาศอีกด้วย สามารถใช้งานได้ทั้งในร่ม และกลางแจ้ง ส่วนกรณีที่ต้องการเหล็กสำหรับพื้นที่กัดกร่อนสูงอย่างพื้นที่ใกล้ชายฝั่งทะเล จะต้องเลือกแบบที่สามารถทนต่อสภาพแวดล้อมได้ และสามารถนำไปใช้ในงานอื่นได้ เช่น การผลิตเครื่องมือและอุปกรณ์ต่างๆ การออกแบบโครงสร้างและอุปกรณ์ประกอบในอุตสาหกรรมโลหะกล้องถ่ายภาพและอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ เป็นต้น
สแตนเลส แบ่งออกมาเป็น 5 กลุ่มหลักดังนี้
- กลุ่มออสเทนนิติค (Austenitic) SS200 Series, SS304, SS316 , SS304L, SS316L
จัดอยู่ในกลุ่มที่ได้รับความนิยมอย่างมากมีส่วน ผสมของโครเมียม ราว 16-22% คาร์บอน ไม่เกิน 0.15% รวมทั้งมีการ ผสมนิกเกิล เข้าไป อีกด้วย ราว 8 -14% เพื่อเปลี่ยนแปลงคุณลักษณะ และก็เพิ่มแรงต้านทานการกัดกร่อน
SS304 คือรุ่นที่มักพบในกลุ่ม ออสเทนนิติค ที่ ผสมระหว่าง โครเมี่ยม 18% รวมทั้งนิคเกิล 8% หรือ จะเรียก ว่าสแตนเลส 18-8 แล้วก็สแตนเลสรุ่น 200 บางที่อาจจะ ผสม แมงกานีส รวมทั้งไนโตรเจนแทน นิคเกิล เพื่อทำให้ราคาถูกลง ทำให้สามารถลดต้นทุนการผลิต และมีการส่งออกที่ดีกว่า
- กลุ่มเฟอร์ริติค (Ferritic) 430, 430Ti, 439, 409
จัดอยู่ในกลุ่ม การผลิต ถังน้ำ เครื่องครัว เฟอร์นิเจอร์ เป็นต้น ส่วนผสมมินิกเกิ้ลจะน้อยมาก หรือบางประเภทไม่มีการผสมนิกเกิลอยู่เลย ใช้โครเมียมเป็นส่วนผสมหลักอยู่ระหว่าง 10.5–27% คาร์บอยต่ำมาก
- กลุ่มมาร์เทนซิติค (Martensitic)
จัดอยู่ในกลุ่มที่ต้องการความทนทานเป็นพิเศษ อยากให้มีอายุงานที่ยาวมากกว่าสแตนเลสตัวอื่น เลยมีการผสมโครเมียมประมาณ 12 -14% คาร์บอนประมาณ 0.1–1% นิกเกิล 0–2% และลิบดินัม 0.2–1% สามารถทนความร้อนใช้ในงานอุณหภูมิสูงได้ถึง 593°C แข็งแรง และทนานต่อการกัดกร่อนสูงได้ แต่ไม่สามารถเชื่อมได้ เรียกว่าถ้าพังต้องหลอมใหม่อย่างเดียว เพราะว่ามีคาร์บอนสูงจนเชื่อมไม่ได้
- กลุ่มดูเพล็กซ์ (Duplex Stainless Steel)
มีความยืดหยุ่นสูง ต้านทานต่อการแตกร้านได้ดีมาก เหมาะสำหรับบ้านที่ต้องสร้างติดชายทะเล หรือพื้นที่กรดด่างสูง มีการผสม โครเมียมอยู่ประมาณ 19–28% โมลิบดินัมมากกว่า 5% และมีนิกเกิลน้อยกว่า ออสเทนนิติค เชื่อมขึ้นรูปง่าย สวย ทนทานต่อการกัดกร่อนสูงได้ดี เนืองจากได้รับโครงสร้างที่ผสมระหว่างเฟอร์ไรต์ และออสตไนต์ นั้นเอง
- กลุ่มเพิ่มความแข็งด้วยการตกผลึก (Precipitation or Age Hardening)
ขึ้นชื่อเรื่องความแข็งแรง และการขึ้นรูปและชุบแข็งได้ในทีเดียว โดยการตกผลึกมีขึ้นตอนี่ได้ได้วุ่นวายมากหนุกแต่ก็สามารถทำให้เหล็กออกมามีคุณภาพที่ดีทนทานต่อการกัดกร่อน ประกอบด้วย โครเมียมประมาณ 17% นิคเกิล 4% และใส่ไนโอเบียมกับทองแดงอย่างละเล็กน้อย
สรุป
ถึงแม้ว่าจะขึ้นชื่อว่าเหล็กกล้าเหมือนกัน แต่ถ้าหากนำไปใช่ผิดวัตถุประสงค์ก็อาจทำให้เกิดปัญหาตามาได้เช่นเดียวกัน ยกตัวอย่างการนำ กลุ่มเฟอร์ริติค (Ferritic) 430, 430Ti, 439, 409 ที่เหมาะสำหรับงานครัว มาใช่กับงาน กลุ่มออสเทนนิติค (Austenitic) ที่เหมาะสำหรับงานอนามัยเป็นหลัก ก็ดูเหมือนจะผิดวัตถุประสงค์ หรือการนำเหล็ก กลุ่มดูเพล็กซ์ (Duplex Stainless Steel) มาใช้กับงานทั่วไปมันก็ดูเหมือนจะเกินตัวไปนิด แถมราคาก็สูงกว่าสแตนเลสตามท้องตลาดมากด้วย เพราะฉะนั้น การเลือกสเตนเลสให้เหมาะสมกับงานที่จะใช้นั้นดีที่สุดแล้ว
